Η παιδεία των Βορειοηπειρωτών

Το απαραίτητο μέσο επιβίωσης του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού και η ανάγκη επανακαθορισμού των υποχρεώσεων της Ελληνικής Πολιτείας

Μετά από 18 χρόνια «δημοκρατίας» το ζήτημα μιας καλύτερης παιδείας για τους Βορειοηπειρώτες στα πατρογονικά τους εδάφη παραμένει στις καλένδες της Ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας και οι όποιες υποσχέσεις και σπασμωδικές κινήσεις δεν είναι παρά μια «γλυκόπικρη καραμέλα» που προσφέρεται στον Ελληνισμό της Αλβανίας σε κάθε επίσκεψη υπουργών, βουλευτών, πολιτικών και στελεχών της Ελληνικής Πολιτείας. Οι ελάχιστες προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δεν έλυσαν ουσιαστικά κανένα πρόβλημα και ούτε θα επιλύσουν αν δεν τεθούν σε μια νέα βάση: την επέκταση του Ελληνικού Εθνικού Συστήματος Παιδείας στην Βόρειο Ήπειρο με το άνοιγμα σχολείων στα πρότυπα της εκπαίδευσης ομογενών ανά την υφήλιο.

Η παιδεία και ο πολιτισμός είναι η απαρχή των πάντων, είναι ουσιαστικά τα μόνα όπλα που είχαμε, έχουμε και πρέπει να ακονίσουμε στο μέλλον απέναντι στην Αλβανική πολιτική απόλυτης εγκατάλειψης των μειονοτικών περιοχών. Το Αλβανικό κράτος ουδέποτε ασχολήθηκε και δεν προτίθεται να ασχοληθεί με τα ζητήματα εκπαίδευσης του Ελληνισμού της Αλβανίας. Πίσω από τις υποσχέσεις της Αλβανικής Κυβέρνησης κρύβεται η απόλυτη αδιαφορία για επενδύσεις παντός είδους στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου, διοχετεύοντας εντέχνως τα όποια Ευρωπαϊκά κονδύλια εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης σε όλες τις άλλες περιοχές της Αλβανίας (σύνδεση με το διαδίκτυο, νέα σχολικά συγκροτήματα, εκπαιδευτήρια, εργαστήρια, γλωσσική και πολιτιστική έρευνα κ.α.). Το να αναμένουμε με ευχολόγια προς την Αλβανική πλευρά να αλλάξει κάτι είναι απλά ουτοπία και διπλωματικός στρουθοκαμηλισμός.

Πλέον το ζήτημα «ΠΑΙΔΕΙΑ στην Βόρειο Ήπειρο» είναι εθνικά επιτακτικό, αναπτυξιακά απαραίτητο και τεχνοκρατικά απόλυτα εφικτό. Το μόνο που λείπει είναι η βούληση της Ελληνικής Πολιτείας να ασχοληθεί συντεταγμένα με την παιδεία μας, αλλά και με το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα στο σύνολό του.

Το βασικό αντεπιχείρημα που επικαλείται, ανεπισήμως, η Ελληνική Πολιτεία, αλλά δυστυχώς και μερίδα βορειοηπειρωτών πολιτευτών, είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον παιδιά στην πατρίδα για να λειτουργήσουν πλήρως οργανωμένα σχολεία.

Ξεχνάμε βέβαια την πραγματικότητα, την εθνική υποχρέωση και την ουσία.

ΟΛΟΙ οι εναπομείναντες στην πατρίδα Βορειοηπειρώτες (επιχειρηματίες, βιοτέχνες, δημόσιοι υπάλληλοι, εργάτες, αγρότες κ.α.) επιθυμούν ένα καλύτερο ευρωπαϊκό μέλλον για τα παιδιά τους, εκκινώντας από την παιδεία και την μόρφωση. Και αυτός είναι ο βασικός λόγος που στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία στην Ελλάδα, μιας και η παιδεία στην Αλβανία απέχει μερικές δεκαετίες από το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Το κόστος συνήθως δυσβάσταχτο μιας και συνοδεύεται με ουσιαστική μετανάστευση ολόκληρης της οικογένειας. Θεάρεστο έργο, που ξεπερνάει κατά πολύ την έως σήμερα «προσφορά» της Ελληνικής Πολιτείας, επιτελούν τόσα χρόνια το Ίδρυμα Λάτση στην Πωγωνιανή, η Ιερά Μονή Δουραχάνης στα Ιωάννινα και άλλοι φορείς που φιλοξενούσαν και φιλοξενούν παιδιά ΒΗτων προσφέροντάς τους διαμονή, εκπαίδευση και ευρωπαϊκών προδιαγραφών παιδεία.

Ένα άλλο ζήτημα είναι η στελέχωση των σχολείων. Σήμερα υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα Βορειοηπειρωτών Επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων, κυρίως απόφοιτοι Ελληνικών, Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Πανεπιστημίων. Η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει παρά να αντλήσει τους δασκάλους και καθηγητές από αυτήν την κοινότητα, με απόλυτα αξιοκρατικά κριτήρια μέσω ειδικού διαγωνισμού του ΑΣΕΠ και με όρους όπως μόνιμη παραμονή τουλάχιστον μια 10ετία στην πατρίδα συνδυαζόμενη με τις όποιες χρήσιμες παροχές. Η επιστροφή στην πατρίδα ενός ενεργού, ευρωπαϊκά καταρτισμένου και με διάθεση να προσφέρει επιστημονικού δυναμικού δεν μπορεί παρά να έχει εξαιρετικά θετικό αντίκρισμα στην συνολική ανάπτυξη των περιοχών. Οι ίδιοι μπορούν να συντελέσουν σύμβουλοι και στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, μελετητές για την διατήρηση της παράδοσης, αρωγοί της οικονομικής ανάπτυξης προσδίδοντας έναν νέο ευρωπαϊκό αέρα στην Βορειοηπειρωτική Κοινωνία.

Το σημερινό στελεχιακό δυναμικό των σχολείων στα μειονοτικά σχολεία του Αλβανικού Συστήματος Παιδείας είναι ελλιπέστατο, επιτελεί το εθνικά σημαντικό έργο κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, αλλά κυρίως δεν του προσφέρθηκε ποτέ η απαραίτητη κατάρτιση. Με την δημιουργία σχολείων ενταγμένων στο Ελληνικό Σύστημα Παιδείας, το ελληνικό κράτος και οι Βορειοηπειρώτες πολιτευτές πρέπει να λάβουν ειδική μέριμνα για την αποκατάσταση όσων δεν πληρούν τα κριτήρια σε άλλες θέσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, ή να λάβουν μέτρα όπως η άμεση συνταξιοδότηση από τον ΟΓΑ των «παλιών» μας δασκάλων.

Το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας νέων σχολείων είναι προφανώς ένα επιπλέον «εύλογο» αντεπιχείρημα, αν υποθέσουμε ότι επιδέχεται «τιμολόγησης» η εθνική επιβίωση των γηγενών Ελλήνων στην Αλβανία. Τα λειτουργικά έξοδα ενός πλήρως Οργανωμένου Σχολείου μπορεί να ξεπερνούν το μισό εκατομμύριο Ευρώ ετησίως. Το επιχείρημα μπορεί να καταρριφθεί συνυπολογίζοντας την συνεισφορά των φορολογούμενων Βορειοηπειρωτών εν Ελλάδι στον κρατικό προϋπολογισμό η οποία ξεπερνάει κατά πολύ το ένα δις Ευρώ και θυμίζοντας ότι είμαστε η μόνη κατηγορία ομογενών που δεν λάβαμε επιδοτήσεις, οικόπεδα και άλλες παροχές από την Ελληνική Πολιτεία. Τεχνοκρατικά μιλώντας, υπάρχουν και μπορούν να αναλυθούν όλοι οι τρόποι ελαχιστοποίησης της επιβάρυνσης του Ελληνικού Κρατικού προϋπολογισμού, π.χ. με εισφορές από τα Βορειοηπειρωτικά Κληροδοτήματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, συλλόγους ομογενών και ΒΗτων ανά τον κόσμο, κ.α.

Ένα διπλωματικό αντεπιχείρημα που τίθεται είναι το «αν ζητήσουμε κάτι τέτοιο, σίγουρα οι Αλβανοί θα ζητήσουν ως αντάλλαγμα να ανοίξουν Αλβανικά Σχολεία στην Ελλάδα». Η άποψη μας είναι ότι ιδιωτικά Αλβανικά εκπαιδευτήρια κάποια στιγμή θα ανοίξουν στην Αθήνα, όπως έγινε και με άλλες μεταναστευτικές κοινότητες, αλλά κατά την γνώμη μας με αμφίβολη επιτυχία διότι, πρώτον δεν θα μπορέσει να τα συντηρήσει η Αλβανική Κυβέρνηση και δεύτερον, δεν θα επιλεγούν από τους ίδιους τους «αλβανοέλληνες» σαν βασική παιδεία (αλβανοέλληνες, δηλ. αλβανοί μετανάστες δεύτερης γενιάς εν Ελλάδι). Μην ξεχνάμε βέβαια, ότι προς το παρών η Αλβανική Διπλωματία έχει παγιδέψει την Ελληνική και «παζαρεύει» τα Αλβανικά Σχολεία της Αθήνας με το άνοιγμα «ελληνικών» σχολείων εκτός μειονοτικών ζωνών υπό το Αλβανικό Υπουργείο Παιδείας. Για τους μη γνωρίζοντες, τα σημερινά «ελληνικά» σχολεία σημαίνουν ότι το δημοτικό είναι στην ελληνική και από εκεί και πέρα την διδάσκεσαι ως ξένη γλώσσα αντί των αγγλικών έχοντας ως βασική τα αλβανικά.

Η οθωμανικής νοοτροπίας Αλβανική Διπλωματία έχει καταλάβει ήδη ότι το άνοιγμα «ελληνικών» σχολείων, έστω και στα δικά της πρότυπα, είναι μια μεγάλη απειλή στις αναχρονιστικές εθνικιστικές της βλέψεις. Τα ευρωπαϊκών προτύπων ελληνικά σχολεία θα αντιμετωπιστούν ως μεγαλύτερη απειλή κυρίως για την προτίμηση που θα δείξουν σε αυτά οι «αλβανοέλληνες» στον Νότο, όπως ήδη δείχνουν στα ελληνικά ιδιωτικά κολέγια στα Τίρανα. Η νέα αυτή γενιά Αλβανών έχει τα μάτια στραμμένα προς την Ευρώπη, προς ένα καλύτερο μέλλον, μια γενιά η οποία χρίζει προσοχής και οργανωμένης αντιμετώπισης. Η Αλβανική Διπλωματία, αν ξεφύγει από τις μεσαιωνικές της αντιλήψεις, μπορεί να αξιοποιήσει απόλυτα τα ελληνικά σχολεία ως πρότυπα και ως μέσο προσέλκυσης και επιστροφής των μεταναστών εν Ελλάδι στην χώρα τους με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη και την Ευρωπαϊκή της πορεία.

Πέραν της πολιτικής βούλησης, για όλα τα παραπάνω χρειάζεται να γίνουν διεξοδικές μελέτες, έρευνες και η κατάρτιση ειδικού νομοσχεδίου. Η εξεύρεση πόρων για την εκπόνηση των μελετών μπορεί να γίνει άμεσα με πρωτοβουλία είτε από τα Υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών, είτε από την Περιφέρεια και τις Νομαρχίες της Ηπείρου, με την βοήθεια και των ίδιων των Βορειοηπειρωτικών Φορέων.

Συνοψίζοντας, τα βήματα που προτείνουμε να γίνουν από την Ελληνική Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς είναι:

Α. Ολοκληρωμένη μελέτη σκοπιμότητας, στρατηγικής και καθορισμός του ειδικού νομικού πλαισίου για την Παιδεία των Βορειοηπειρωτών:

Δημιουργία Ειδικής Επιτροπής με συμμετοχή στελεχών του Υπουργείου Παιδείας, Εξωτερικών, εκπροσώπων των Κομμάτων και Βορειοηπειρωτών επιστημόνων για την χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για την Παιδεία στην Βόρειο Ήπειρο
Άμεσες διαβουλεύσεις με την Αλβανική πλευρά για την υπογραφή Διακρατικής Συμφωνίας για την λειτουργία των σχολείων υπό την αιγίδα του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας
Προκήρυξη Διαγωνισμού για την εκπόνηση αναλυτικής χρηματοοικονομικής μελέτης για την εγκαθίδρυση των Ελληνικών Σχολείων στην Αλβανία στα πρότυπα της εκπαίδευσης Ομογενών εντός το πολύ τριών ετών
Σύνταξη Σχεδίου Νόμου «Διευθέτηση των Εκπαιδευτικών Ζητημάτων της Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία»
Προ-ημερησίας διατάξεως συζήτηση στην Βουλή για την ψήφισή του

Β. Εξεύρεση χρημάτων για την σταδιακή ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού των σχολικών κτιρίων από:

Τους πόρους του Υπουργείου Παιδείας, του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων και του Υπουργείου Εξωτερικών
Τα Βορειοηπειρωτικά Κληροδοτήματα, προσφορές των Βορειοηπειρωτικών και Ομογενειακών Συλλόγων, την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας και άλλους δωρητές ευεργέτες
Την Περιφέρεια και τις Νομαρχίες της Ηπείρου με αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών και Διασυνοριακών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων

Γ. Στελέχωση Σχολείων:

Διαγωνισμός ΑΣΕΠ για την πρόσληψη επιστημόνων ως διδασκόντων στα Ελληνικά Σχολεία της Βορείου Ηπείρου με ειδικές συνθήκες και όρους
Συνεργασία με το Αλβανικό Υπουργείο Παιδείας για τα συγγράμματα της Αλβανικής Γλώσσας/Λογοτεχνίας στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την πρόσληψη Ωρομισθίων Δίγλωσσων Διδασκάλων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης Ομογενών στην Αλβανία

Πέραν του ουσιαστικού και κυρίαρχου ζητήματος, η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να ακολουθήσει και μια πιο μακροπρόθεσμη στρατηγική στο ζήτημα της παιδείας μας στα πάτρια εδάφη, όπως π.χ.

Συνεργασία και συνεχής χρηματοδότηση μη κερδοσκοπικών φορέων όπως η Εκκλησία της Αλβανίας για την λειτουργία Νηπιαγωγείων, Τεχνικών Σχολών, Φροντιστηρίων και Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης
Ίδρυση επίσημου Τμήματος/Παραρτήματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο Αργυρόκαστρο με κύριο αντικείμενο «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση»
Συνεργασία των Ελληνικών Ινστιτούτων σχετικών με τον Γλωσσική Ιστορία, την Επεξεργασία του Λόγου και Βαλκανικών Σπουδών για την καταγραφή και διάσωση των ιδιωμάτων της Ελληνικής Γλώσσας στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου