Χειμάρα: Αλλη Μια Βαλκανική Ιστορία

23/10/2000

Αριάν Λέκα

Μολονότι στις τοπικές εκλογές, που διεξήχθησαν στην Αλβανία, συμμετείχαν περίπου 1.2 εκατομμύρια ψηφοφόροι, περίπου 40% του πληθυσμού της χώρας, όλη η προσοχή συγκεντρώθηκε στη κωμόπολη της Χειμάρας, στη νότια Αλβανία. Εκεί, αντιμέτωποι ήταν οι υποψήφιοι του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Κόμματος των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εθνικών μειονοτήτων στη χώρα.

Η Χειμάρα έφερε στην Αλβανία αυτό που δεν έφερε το Κόσοβο ένα χρόνο νωρίτερα: το ξέσπασμα ενός κύματος εθνικισμού, πρωτοφανές στη δεκάχρονη μετακομμουνιστική μεταβατική περίοδο. Ενώ η κρίση στο Κόσοβο αντιμετωπίστηκε περισσότερο με ανθρώπινη αλληλεγγύη παρά με εθνικιστικές εκρήξεις, η κρίση στη Χειμάρα οδήγησε στην πιο τολμηρή εκδήλωση αλβανικού εθνικισμού.

Με περίπου 75% των ψήφων, ο υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος νίκησε μετά από μιαν προεκλογική εκστρατεία η οποία χαρακτηρίστηκε από έντονους εθνικιστικούς τόνους και επεισόδια μέχρι και κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας. Στην Χειμάρα αποβιβάστηκαν εννιά έλληνες βουλευτές, προκαλώντας έτσι σκληρές αντιδράσεις της αλβανικής πλευράς. Οι έλληνες βουλευτές δήλωσαν ότι παρατυπίες και εντάσεις που σημειώθηκαν επηρέασαν το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Η αλβανική πλευρά θεώρησε τη δραστηριότητα των

ελλήνων βουλευτών ως παραβίαση της κυριαρχίας και του εκλογικού κώδικα της Αλβανίας, ο οποίος απαγορεύει την παρέμβαση ξένων στις εκλογικές εκστρατείες. Επίσης, ο αλβανικός τύπος έβαλε στο στόχαστρό του τη δραστηριότητα των ελλήνων διπλωματών στη Χειμάρα, ειδικά των προξένων του Αργυροκάστρου και των Τιράνων, κατηγορώντας τους για άσκηση πίεσης προς τους ψηφοφόρους.

Οι διεθνείς παρατηρητές του ΟΑΣΕ (ODIHR – Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων) υπογράμμισαν ότι οι εκλογές στη Χειμάρα χαρακτηρίστηκαν από πολυάριθμες παρατυπίες, εκφοβισμό και νοθεία σε τουλάχιστο τρία εκλογικά κέντρα. Επίσης, ο ΟΑΣΕ επέκρινε την εθνικιστική ρητορική που εκδηλώθηκε κατά την εκλογική εκστρατεία. Στη συνέχεια οι διεθνείς παρατηρητές στην έκθεσή τους αναφέρουν την ύπαρξη, στη Χειμάρα, μιας ελληνόφωνης κοινότητας – ενός όρου που δεν αρέσει καθόλου στα Τίρανα.

Το γεγονός ότι οι διεθνείς παρατηρητές δεν αναφέρουν στην έκθεσή τους τη δραστηριότητα των ελλήνων βουλευτών, προκάλεσε δυσαρέσκεια στην αλβανική πρωτεύουσα αλλά και σοβαρή διχόνοια στους κόλπους των εκπροσώπων των διεθνών οργανισμών. Οι πρεσβευτές του ΟΑΣΕ στα Τίρανα Άχρενς και του Συμβουλίου της Ευρώπης Γρούνετ, απέφυγαν την απευθείας συνάντηση με τους δημοσιογράφους για την παρουσίαση της έκθεσης των διεθνών παρατηρητών, γιατί δεν συμφωνούσαν αν θα έπρεπε να κάνουν αναφορά στο ρόλο των ελλήνων βουλευτών την ημέρα των εκλογών στη Χειμάρα.

Επίσης οι αντίστοιχες «Επιτροπές Ελσίνκι», η ελληνική και η αλβανική, ενεπλάκησαν σε μια έντονη αντιπαράθεση, κατηγορώντας η μια την άλλη για εθνικιστικές τοποθετήσεις στο ζήτημα.

Πάντως, οι πιο σοβαρές συνέπειες φάνηκαν στο θέμα της όξυνσης των ελληνοαλβανικών σχέσεων. Η Υπουργός Εξωτερικών για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Παπαζώη, προειδοποίησε ότι οι ελληνοαλβανικές σχέσεις μπορεί να ζημιωθούν σοβαρά από τις παρατυπίες στον δεύτερο γύρω των εκλογών στη Χειμάρα. Παράλληλα, ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Παπανδρέου, στη Επιτροπή των Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, δήλωσε ότι «θα στείλουμε στα Τίρανα το ξεκάθαρο μήνυμα ότι ο δρόμος της Αλβανίας προς την Ευρώπη περνάει από την Αθήνα». Με πιο ξεκάθαρο τρόπο δεν μπορεί να μιλήσει κανείς στα Βαλκάνια.

Παρόλο που ο Αλβανός πρωθυπουργός δήλωσε ότι «ένας εκλογικός αγώνας δεν μπορεί να μετατραπεί σε μια εθνική σύγκρουση», συνέβη ακριβώς αυτό. Στα Τίρανα, διάφοροι αναλυτές υπογράμμισαν το γεγονός ότι για πρώτη φορά η υπόθεση των εθνικών μειονοτήτων πήρε μια τέτοια φανερή και παράλληλα επικίνδυνη διάσταση σε μια εκλογική εκστρατεία στην Αλβανία.

Η Χειμάρα, με περίπου 12 χιλιάδες κατοίκους, αποτελούσε πάντα μια από τις πιο αγαπημένες τουριστικές περιοχές για τους Αλβανούς, αλλά ποτέ πεδίο πολιτικής μάχης, όπως αυτή τη φορά. Η Αθήνα, ιστορικά, διεκδικούσε την εθνική ταυτότητα των κατοίκων της Χειμάρας, τους οποίους θεωρεί “εθνικά Έλληνες”. Αυτή η θέση έχει βρει τη συχνή, επίσημη αντίθεση των Τιράνων, η οποία θεωρεί τους χειμαριώτες ως αλβανούς που ομιλούν και την ελληνική γλώσσα, και τη Χειμάρα ως δίγλωσση περιοχή.

Στην διάρκεια της δεκάχρονης μεταβατικής περιόδου, ενώ η Αλβανία περνούσε διαδοχικές κρίσεις, η Χειμάρα δεχόταν την όλο και πιο φανερή ελληνική επιροή. Η Χειμάρα και τα γύρω χωριά, βρισκόμενα απέναντι από το ελληνικό νησί της Κέρκυρας, σε σύντομο χρονικό διάστημα, απέκτησαν εμπορικές και επικοινωνιακές συναλλαγές με την απέναντι ακτή. Στο μεταξύ, η κατεστραμμένη υποδομή στην ενδοχώρα, έφερε τη σταδιακή αποκοπή της Χειμάρας από την υπόλοιπη Αλβανία.

Όπως έγραφε ένας από τους πιο γνωστούς αναλυτές της χώρας, στο κάτω-κάτω, στη Χειμάρα δεν λύθηκε κανένα από τα προβλήματα που είχε ευθύνη η Αλβανίας να λύσει. Δεν υπάρχει δουλειά. Σχεδόν όλη η νεολαία της περιοχής δουλεύει στην Ελλάδα και τα παιδιά τους έχουν πλέον ελάχιστες διασυνδέσεις με την Αλβανία. Εάν θέλεις να μιλήσεις στο τηλέφωνο πρέπει να χρησιμοποιήσεις το κινητό δίκτυο της Ελλάδας, γιατί το αλβανικό δεν φτάνει μέχρι εκεί. Στα χωριά της Χειμάρας, δεν μπορεί κανείς να δει τηλεοπτικό κανάλι στο οποίο να ομιλείται η αλβανική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης και της κρατικής τηλεόρασης της Αλβανίας, ενώ τα μόνα που εμφανίζονται στις τηλεοράσεις είναι τα ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια μαζί με τα τοπικά της Κέρκυρας. Εκεί δεν φτάνει καμία αλβανική εφημερίδα, αλλά στα καφενεία της περιοχής άνετα βρίσκεις τον ελληνικό τύπο που έρχεται πέρα από τα σύνορα. Στην περιοχή της Χειμάρας δεν φτάνει κανέναferry-boat ή πλοίο που ξεκινάει από το Δυρράχιο, αλλά φτάνει καθημερινώς ένα μεγάλο ferry-boat από την Κέρκυρα που είναι η κοντινότερη επαφή της περιοχής με το έξω κόσμο. Το επίσημο νόμισμα είναι το λεκ, αλλά οι καταστηματάρχες είναι πάντα πρόθυμοι να σου δώσουν ρέστα σε δραχμές.

Η Αθήνα, από καιρό, έχει ακολουθήσει την πολιτική των προνομίων μέσω βίζας και πληρώνει ειδικές συντάξεις για αυτούς που δηλώνουν βορειοηπειρώτες. Τα Τίρανα παρακολουθούσαν με καχυποψία την πολιτική της Ελλάδος, αλλά χωρίς να αντιδράσουν.

Η “τραγική ειρωνεία” είναι ότι οι δυο αντίπαλοι υποψήφιοι που κατέβηκαν στις εκλογές στη Χειμάρα ανήκουν στα δυο κόμματα τα οποία είναι μέλη του Κυβερνητικού Συνασπισμού. Το Κόμμα των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων έχει το Υπουργείο Υγείας στην κυβέρνηση Μέτα. Αλλά το γεγονός αυτό ξεχάστηκε, και στη συνέχεια οι δυο πλευρές χρησιμοποίησαν σκληρά λόγια κατηγορώντας η μια την άλλη.

Από την άλλη πλευρά, το Δημοκρατικό Κόμμα της αντιπολίτευσης, η οποία αρνήθηκε να αναγνωρίσει τα αποτελέσματα των εκλογών στις περισσότερες περιοχές, κάλεσε τους οπαδούς του στη Χειμάρα να ψηφίσουν τον υποψήφιο του Σοσιαλιστικού Κόμματος (δηλαδή έναν Αλβανό). Ο πρώην Δημοκρατικός Δήμαρχος της Χειμάρας συμμετείχε στην προεκλογική συγκέντρωση του πρωθυπουργού Μέτα, πράγμα ασυνήθιστο αν ληφθούν υπόψη οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στην Αλβανία.

Σε αυτή την ατμόσφαιρα συνέπεσε και ο ποδοσφαιρικός αγώνας Αλβανίας-Ελλάδας, ο οποίος μετατράπηκε σε πολιτικό γεγονός. Η νίκη της Αλβανίας προκάλεσε μια έξαρση εθνικιστικού συναισθήματος και οι εφημερίδες χρησιμοποίησαν πρωτοφανείς τίτλους όπως «Η Ελλάδα στα γόνατα μπροστά στην Αλβανία», «Η Ελλάδα διαλύθηκε» κλπ. Επιπλέον, στο γήπεδο δεν έλειψαν ούτε τα συνθήματα εναντίον του ολυμπιονίκη της άρσης βαρών Πύρρου Δήμα, ενός Χειμαριώτη που παλιότερα είχε αγωνιστεί με τα χρώματα της Αλβανίας και τώρα αγωνίζεται με αυτά της Ελλάδας, ο οποίος λέγεται ότι χρηματοδότησε τα λεωφορεία που μετέφεραν μετανάστες για να συμμετάσχουν στις εκλογές στη Χειμάρα. Περίπου 700 μετανάστες της Χειμάρας μεταφέρθηκαν από την Ελλάδα με ειδικά λεωφορεία για να ψηφίσουν στο δεύτερο γύρο των εκλογών.

Μετά την καταμέτρηση των γκολ της Τετάρτης και των ψήφων της Κυριακής φαίνεται ότι οι Αλβανοί βγήκαν δυο φορές νικητές, αλλά η πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Ενώ η διαιτησία του ποδοσφαιρικού αγώνα ήταν καλή, δεν μπορούμε να πούμε ότι συνέβη το ίδιο με εκείνη του εκλογικού αγώνα, ο οποίος κατέληξε σε μια παραδοσιακή, βαλκανική μονομαχία.

Αναδημοσίευση από:ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ (ΑΙΜ)