Ιστορία που προάγει τη συμφιλίωση

Το λαϊκό παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας ίσως να μην είχε γαλουχήσει γενεές επί γενεών, σε όλο τον κόσμο, εάν δεν περιείχε το στοιχείο του «κακού λύκου», τη δικαίωση του καλού απέναντι στο κακό. Δεν είναι, όμως, μόνο στα παραμύθια που παραδοσιακά χρησιμοποιείται το πρότυπο αυτό, αλλά κι ενίοτε στα ιστορικά βιβλία, όπου ο «κακός», ακόμη κι όταν η αναφορά είναι για το ίδιο θέμα, μπορεί να διαφέρει, ανάλογα με το ποιος γράφει την ιστορία.
Ήταν οι Οθωμανοί , τύραννοι, όπως απεικονίζονται σε πολλά ιστορικά βιβλία ή γενναιόδωροι και ανεκτικοί κατακτητές απέναντι σε θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες, όπως παρουσιάζονται σε άλλα; Ήταν ο Αλοΐσιος Στέπινατς, ο πνευματικός ηγέτης των καθολικών της Κροατίας, υποστηρικτής ενός φασιστικού, δολοφονικού καθεστώτος, όπως υποστήριζε η κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία ή μαχητής των θρησκευτικών ελευθεριών, όπως λέει το Βατικανό; Η ιστορία ενίοτε μπορεί να έχει πολλές αναγνώσεις, αλλά το ζητούμενο για ορισμένους επιστήμονες είναι η συμφιλίωση και όχι η προώθηση του μίσους και του φανατισμού.

Η θέση αυτή σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Ευρώπη, όπου παραδοσιακά γράφεται «δύσκολη ιστορία», με εντάσεις, πολέμους κι εθνικιστικές εξάρσεις βρίσκει εφαρμογή μέσα από το εναλλακτικό εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία της νεότερης ιστορίας της περιοχής, του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Πρόκειται για το ήδη γνωστό project «Κοινό Πρόγραμμα Ιστορίας» του Κέντρου, «καρπός» του οποίου υπήρξε η συγγραφή τεσσάρων βιβλίων εργασίας, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από καθηγητές λυκείου ως βοηθήματα στη διδασκαλία της ιστορίας για νέους, ηλικίας 15-18 ετών, αλλά και από φοιτητές και μάλιστα όχι μόνο πανεπιστημίων της συγκεκριμένης περιοχής αλλά και- γιατί όχι- και της Δύσης.
Το όλο εγχείρημα ξεκίνησε το 1999 από την Επιτροπή Ιστορίας του Κέντρου και ολοκληρώθηκε πριν από μερικά χρόνια, έχοντας ήδη μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες- μεταξύ αυτών η ελληνική, η αγγλική, η αλβανική, η τουρκική, η σερβική- κι έχοντας βρει εφαρμογή σε χώρες, όπως η Αλβανία, η Κύπρος, η Σερβία κ.α.
Στην Ελλάδα, το εναλλακτικό/συμπληρωματικό αυτό εκπαιδευτικό υλικό έχει λάβει θετική εισήγηση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για την εισαγωγή του στις Σχολικές Βιβλιοθήκες, ζήτημα για το οποίο τον τελευταίο λόγο έχει το Υπουργείο Παιδείας και ο αρμόδιος υπουργός.
Μία από τις βασικές παραμέτρους του όλου εγχειρήματος, όπως εξηγεί ο αντιπρόεδρος του Κέντρου, Νίκος Ευθυμιάδης, είναι να προάγει τη συμφιλίωση, που ενίοτε βασίζεται στη λανθασμένη χρήση της ιστορίας της περιοχής. «Τα βιβλία έχουν τελικούς αποδέκτες παιδιά ηλικίας 17-18 ετών. Θεωρήθηκε, δηλαδή, πως θα ήταν καλό, όταν τα παιδιά φτάσουν να γίνουν ψηφοφόροι, πολίτες της Ευρώπης, να γνωρίζουν τι λένε τα άλλα παιδιά, απέναντί τους», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Ευθυμιάδης.
Από την πλευρά της, η επικεφαλής του εγχειρήματος, Χριστίνα Κουλούρη, καθηγήτρια Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου, στον πρόλογό της στο βιβλίο εργασίας που αφορά την Οθωμανική Αυτοκρατορία (σ.σ. οι θεματικές των υπόλοιπων τριών σχετίζονται με τα Έθνη και Κράτη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τους Βαλκανικούς Πολέμους και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) αναφέρει- μεταξύ άλλων- ότι τα βιβλία αυτά δεν φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν τα εγχειρίδια ιστορίας, τα οποία χρησιμοποιούνται στα σχολεία, ούτε να προτείνουν μια συνεκτική αφήγηση της ιστορίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από τον 14ο αιώνα μέχρι σήμερα. Έχουν, ωστόσο, γνωστικούς και ηθικούς στόχους και προτείνουν μεθόδους και εργαλεία για τη διδασκαλία της ιστορίας, η οποία επιχειρείται να ξαναγραφτεί μέσα από ένα μάθημα μεθόδου μάλλον παρά περιεχομένου.
Μέσα από τα βιβλία προτείνονται δύο μείζονες αλλαγές, που αφορούν αφενός μεν την ιστοριογραφική προσέγγιση (η ιστορία που διδάσκεται στο σχολείο δεν θα είναι εθνικιστική ιστορία κλπ), αφετέρου δε την παιδαγωγική (ανάπτυξη κριτικής σκέψης κ.ά). Δίνεται φωνή στους σιωπηλούς πρωταγωνιστές της ιστορίας, τις γυναίκες και τα παιδιά, οι πρωταγωνιστές είναι τόσο οι «μεγάλοι άνδρες», γνωστοί ακόμη και από τα όρια της εθνικής τους ιστορίας, όσο και οι ανώνυμοι άνθρωποι από κάθε γωνιά της Ν.Α Ευρώπης, οι «οικιστές της ιστορίας» και γίνεται προσπάθεια να φωτιστούν, όχι μόνο οι αρνητικές αλλά και οι θετικές όψεις της ιστορικής εμπειρίας, όσες βρίσκονται στις στιγμές της φιλίας, της αλληλεγγύης, της διασκέδασης.
Τα αποτελέσματα και τις εμπειρίες τους από την εφαρμογή του project σε χώρες της περιοχής, όπου το εναλλακτικό αυτό εκπαιδευτικό υλικό βρίσκεται ήδη στις σχολικές βιβλιοθήκες, μεταφέρουν επιστήμονες κι εκπαιδευτικοί, που συμμετέχουν στη διήμερη συνάντηση του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, που ξεκίνησε χθες, στη Θεσσαλονίκη.
Κι, όπως προέκυψε, από τις πρώτες συζητήσεις μεταξύ των συμμετεχόντων, τα αποτελέσματα είναι άκρως θετικά κι ενθαρρυντικά ότι, τελικά, η εναλλακτική ματιά στην ιστορία μπορεί να γίνει αποδεκτή ακόμη και σε χώρες και περιβάλλοντα, που στο παρελθόν δοκιμάστηκαν από συγκρούσεις. Και, μάλιστα, όχι μόνο από τους εκπαιδευτικούς, αλλά και από τους ίδιους τους μαθητές, οι οποίοι, όπως τονίζεται, έχουν «αγκαλιάσει» τη διαφορετική αυτή προσέγγιση στην ιστορία.
agelioforos