Η Βόρειος Ήπειρος και η ανακήρυξη της αυτονομίας της ΜΕΡΟΣ Ε

Το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας

Αλλά, φυσικά, τα συμφέροντα των ξένων δυνάμεων δεν συνάδουν πάντα με το αυτονόητο και το δίκαιο. Στην περίπτωση της Βορείου Ηπείρου τα συμφέροντα της Αυστρουγγαρίας και, κυρίως, της Ιταλίας ήταν εκείνα που έπληξαν την εθνική μας υπόθεση, με συνέπειες που φτάνουν ως τις μέρες μας. Οι δύο χώρες ήθελαν από καιρό να δημιουργήσουν στα Βαλκάνια ένα κράτος-δορυφόρο και η Αλβανία, που μόλις είχε γίνει ανεξάρτητη από τους Τούρκους, φαινόταν η ιδανική ευκαιρία. Η έκταση του νέου κράτους, ωστόσο, έπρεπε να το καθιστά βιώσιμο. Γι' αυτό τον λόγο Αυστρουγγαρία και Ιταλία έπεισαν τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις να επιδικάσουν τη Βόρειο Ήπειρο στην Αλβανία. Όσον αφορά τη Γαλλία και την Αγγλία, ήταν μεν φιλικές προς την Ελλάδα, τα συμφέροντά τους, όμως, βρίσκονταν στα Δωδεκάνησα και όχι στη Βόρειο Ήπειρο. Συνεπώς, δεν είχαν διάθεση να συγκρουστούν με την Ιταλία και την Αυστρουγγαρία στο βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Έτσι, παρά τις αντιδράσεις των Βορειοηπειρωτών με συλλαλητήρια και έγγραφες διαμαρτυρίες, υπογράφηκε στα τέλη του 1913 από τις Μεγάλες Δυνάμεις το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, με το οποίο παραχωρήθηκε αυθαίρετα στην Αλβανία η Βόρειος Ήπειρος. Κι όλα αυτά συνέβαιναν τη στιγμή που εκεί βρισκόταν ακόμη νικητής ο ελληνικός στρατός!
Το παράλογο της απόφασης αυτής δεν συνίσταται απλώς στο ότι παραχωρήθηκε στους Αλβανούς μια περιοχή για την οποία ποτέ δεν πολέμησαν, ενώ αντιθέτως είχε κυριευθεί από τις ελληνικές δυνάμεις. Συνίσταται και στην καταφανή παράβλεψη των δημογραφικών στοιχείων. Όταν η Βόρειος Ήπειρος δόθηκε στην Αλβανία, η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Έλληνες και μάλιστα αυτόχθονες από αρχαιοτάτων χρόνων.
Είναι, βέβαια, εύλογο ότι οι κάτοικοι της Βορείου Ηπείρου δεν ήταν μόνο Έλληνες. Στο πέρασμα των αιώνων σημειώνονται παντού και πάντα μετακινήσεις πληθυσμών, με αποτέλεσμα κάποτε στην ίδια περιοχή να συγκεντρώνονται τελικά διάφορες και ετερογενείς πληθυσμιακές ομάδες. Το φαινόμενο αυτό, στην περίπτωσή μας, εντάθηκε επί Τουρκοκρατίας, επειδή την Ήπειρο διοικούσαν Αλβανοί μουσουλμάνοι - ένας από αυτούς και ο γνωστός Αλή Πασάς. Η κατάσταση περιπλέχθηκε ακόμη περισσότερο από τη συνήθεια των Τούρκων να αποκαλούν Έλληνες και τους Ορθόδοξους Αλβανούς. Όταν, λοιπόν, έφτασε η ώρα να καθοριστούν τα σύνορα Ελλάδας και Αλβανίας, οι μεν Έλληνες διεκδικούσαν την Ήπειρο ως τον ποταμό Γενούσο, αλλά και οι Αλβανοί με τη σειρά τους καθόριζαν την επικράτειά τους ως τον Αμβρακικό Κόλπο, στηριζόμενοι στο αλβανικό στοιχείο που ζούσε στην περιοχή.
Οι αριθμοί, ωστόσο, μιλούν από μόνοι τους. Έχοντας διανύσει μισή σχεδόν χιλιετία αλβανοτουρκικής κατοχής και εξισλαμισμών, η Ήπειρος, Βόρειος και Νότιος, στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν ακόμη ελληνική. Σε τουρκική απογραφή του 1908, από τους 500.000 κατοίκους της Ηπείρου οι 380.000 δήλωσαν Έλληνες Χριστιανοί. Τα ίδια στοιχεία δίνει και το Ινστιτούτο Γεωγραφίας της Ρώμης το ίδιο έτος. Λίγα χρόνια μετά, το 1914, η Διεθνής Επιτροπή Εθνολογικού Ελέγχου έδωσε στοιχεία που επίσης καταδείκνυαν την αριθμητική υπεροχή ―και μάλιστα συντριπτική― του ελληνικού πληθυσμού στη Βόρειο Ήπειρο. Παραθέτουμε τέσσερις μόνο από τις περιοχές που έλεγξε η Επιτροπή, με τους καταγεγραμμένους Έλληνες και Αλβανούς, αντιστοίχως: Κορυτσά 12.500/3.000, Χιμάρα 1.000/0, Δέλβινο 1.700/600, Μοσχόπολη 1.500/0. Ακόμη και στις λίγες εκείνες περιοχές όπου πλειοψηφούσε το αλβανικό στοιχείο (Τεπελένι, Αχρίδα, Ελβασάν), οι Έλληνες αντιπροσώπευαν το 35% του πληθυσμού.
Παρ' όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση υπέκυψε στο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, εγκλωβισμένη καθώς ήταν στο ωμό δίλημμα που της είχαν θέσει οι Μεγάλες Δυνάμεις: "Ή Βόρειος Ήπειρος ή Αιγαίο". Η Ελλάδα προτίμησε Αιγαίο (αν και βέβαια τα Δωδεκάνησα προσαρτήθηκαν μόλις το 1948). Ο ελληνικός στρατός υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη Βόρειο Ήπειρο τον επόμενο Μάρτιο και να δεσμευτεί ότι δεν θα αφήσει όπλα στους Βορειοηπειρώτες ούτε θα υποκινήσει επαναστατική αντίδραση. Τους πανηγυρισμούς τώρα στη Βόρειο Ήπειρο διαδέχονταν τα μοιρολόγια και οι φωνές απόγνωσης, καθώς ο ελληνικός στρατός παρέδιδε τα χωριά και τις πόλεις στους Αλβανούς.


istoria.gr