Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΧΤΥΠΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ

«Η έκτασις της Ελλάδος θα πρέπει να καθορισθεί πρός Βορράν δια γραμμής αρχομένης από τας εκβολάς του πατμού Βοϊούσα (Αώος)»
Ιωάννης Καποδίστριας 30-10-1828

Με τον όρο «Βόρειος Ήπειρος» είναι γνωστή σήμερα η περιοχή, που παρά την αναμφισβήτητη ελληνικότητα της και τους μακροχρόνιους ηρωικούς αγώνες της, παραμένει έξω από τα όρια του σημερινού ελληνικού κράτους.

ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ

Η 17η Φεβρουαρίου 1914 ημέρα έναρξης του αυτονομιστικού αγώνα στην Βόρειο Ήπειρο αποτελεί κορυφαία έκφραση της ματωμένης ιστορικής πορείας του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού και ορόσημο του αγώνα του για διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας.

Τρεις μήνες νικηφόρου αγώνα οδήγησαν στην υπογραφή του πρωτοκόλλου της Κερκύρας (17 Μαΐου 1914) με το οποίο παρείχετο πλήρης διοικητική αυτονομία στη Βόρειο Ήπειρο (ελευθερία θρησκείας, παιδείας, επικοινωνίας). Η διεθνής συνθήκη υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις, αλλά και από την Αλβανία.

Σήμερα 91 χρόνια μετά και ενώ σε όλο τον κόσμο πνέει αέρας ελευθερίας και τα αυτονομιστικά κινήματα βρίσκουν την παγκόσμια αποδοχή, η αλβανική πολιτική ηγεσία, αναβιώνοντας παλιές δοκιμασμένες μεθόδους και «χοτζικές» πρακτικές:

• Αρνείται το άνοιγμα Ελληνικών σχολείων σε ολόκληρη τη Βόρειο Ήπειρο, και όπου αλλού κατοικούν Έλληνες.
• Δεν αναγνωρίζει ακόμα την ελληνικότητα της Χειμάρρας και των κατοίκων της.
• Λεηλατεί την πολιτιστική κληρονομιά των Βορειοηπειρωτών.
• Περιορίζει δικτατορικά τις πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες τους.

Η Βόρειος Ήπειρος λοιπόν βρίσκεται στην κρισιμότερη ίσως καμπή της μαρτυρικής ιστορικής της πορείας. Η αδιαφορία της ελληνικής βουλής είναι ολοφάνερη.

Ας αναλάβουμε επιτέλους όλοι τις ευθύνες μας και ας αγωνιστούμε ενωμένοι, πολιτικά κόμματα, σωματεία, αλλά και οι ίδιοι οι Βορειοηπειρώτες, για την προάσπιση των ιστορικών δικαίων του Ελληνισμού.

Στις 17 Δεκεμβρίου του 1914 υπογράφεται μια συνθήκη, γνωστή ως Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας των Έξι Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, η οποία βάσει προκρούστειας λογικής επιβάλλει το διαχωρισμό της μίας και ενιαίας Ηπείρου σε δύο ζώνες.

Η Νοτιος περιοχή αφήνεται στην Ελλάδα, ενώ η Βορειος εντάσσεται στο αρτισύστατο Αλβανικό κράτος.

Εκείνη την ημέρα γεννήθηκε το όνομα Βόρειος Ήπειρος και από εκείνη την ημέρα άρχισε το ογδοηκονταετές, ως σήμερα, δράμα της.

Το δράμα μιας περιοχής Ελληνικής, με Ιστορία που ξεκινά απ’ τα βάθη των αιώνων και αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη για την πραγματικότητα της ταυτότητάς της.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσία των Ελλήνων εκεί μαρτυρείται από πολύ παλιά, πριν από την εμφάνιση οποιασδήποτε άλλης

φυλετικής ομάδας. Άλλωστε, κάθε εύρημα που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη από τούς θολωτούς τάφους του 2.000 π.Χ. στον Αυλώνα και έπειτα, είναι ελληνικής προελεύσεως.

Παρόλα αυτά, στο παρελθόν διατυπώθηκαν απ’ τη μία επιφυλάξεις για την ελληνικότητα των Ηπειρωτών και απ’ την άλλη αμφισβητήσεις που ήθελαν να κατατάξουν τούς Ηπειρώτες στα φύλα των Ίλλυριών.

Οι θεωρίες αυτές όμως, διαψεύστηκαν από νεώτερες φιλολογικές έρευνες διαπρεπών ιλλυρολόγων και βαλκανολόγων, οι οποίοι όχι μόνο επιβεβαίωσαν τα λόγια του βυζαντινού ιστορικού Προκοπίου: «Έλληνες εισίν, Ηπειρώται καλούμενοι, άχρι Επιδάμνου πόλεως, ήπερ επιθαλαττία οικείται» αλλά και απέκλεισαν το ενδεχόμενο καταγωγής των Αλβανών απ’ τούς Ιλλυριούς και της αλβανικής γλώσσας απ’ την ιλλυρική.

Ασφαλώς υπήρξαν επιδρομές, κάθοδοι μεταναστευτικών λαών οι οποίοι αναστάτωνα κάτα καιρούς τον Ελληνισμό της Β. Ηπείρου, χωρίς όμως να κατορθώνουν ν’ αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της περιοχής, ο οποίος φέροντας τη σφραγίδα της Ελλάδας, ενισχυόταν και ολοκληρωνόταν σττο διάβα των αιώνων.

Η περιοχή γνώρισε τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, τον Ελληνοχριστιανικό Βυζαντινό πολιτισμό, το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας. Σ’ αυτή την τελευταία ζοφερή περίοδο, το ελληνικό φρόνημα διατηρείται ακμαίο παρά τις διώξεις, τις βιαιότητες, τις προσπάθειες εξισλαμισμού και αφελληνισμού. Σε εποχή που «όλα τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», και ο Τούρκος κατακτητής με τούς νεοφώτιστους μουσουλμάνους Γκέγκηδες και τούς Τουρκαλβανούς μεταχειρίζεται εξευτελιστικά και απάνθρωπα τούς Βορειοηπειρώτες, προβάλλει ο λόγος ο αρματωμένος, τα αντιστασιακά «μιλήματα» του ηγουμένου του μοναστηριού της Αρδενίτσας, του Νεκταρίου Τέρπου, να ενθαρρύνει και να στηρίξει το δοκιμαζόμενο λαό.

Μισό αιώνα αργότερα, στην ίδια κριτική περιοχή, ο νεομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός ολοκληρώνει το έργο του Τέρπου και το στεφανώνει με το μαρτύριό του.

Ο Πατρο-Κοσμάς θέτει ως διττό σκοπό της ζωής του την ανάσχεση του γλωσσικού αφελληνισμού παράλληλα με τη διαφύλαξη της πίστης και της Ορθοδοξίας.

Πασχίζει για την εκπαιδευτική αναγέννηση του έθνους και τη στερέωση της χριστιανικής πίστης διατρέχοντας την Ήπειρο απ’ άκρη σ’ άκρη.

Σε κάθε χωριό ρωτά αν έχουν σχολείο και σ’ αρνητική απάντηση υποδεικνύει με την τόσο δυνατή όσο και απλή γλώσσα του: «...ωσάν θέλετε, χαρίσατέ μου και ένα σχολείο εδώ εις την χώραν σας, να μαθαίνουν γράμματα τα παιδιά σας. Να βάλετε έναν ρεφενέ, να βάλετε και επιτρόπους να το κυβερνούν το σχολείο και να βάνουν και ένα δάσκαλο να μαθαίνει όλα τα παιδιά, και πλούσια και φτωχά, χωρίς να πληρώνουν... Δε βλέπετε ότι αγρίεψε το γένος από την αμάθεια και εγίναμε ως θηρία; ... Καλύτερα αδελφέ μου να έχεις εις την χώραν σου σχολείον, παρά να έχεις βρύσες και ποταμούς...».

Με ακατάβλητο θάρρος, με αγωνιστική αδιαλλαξία κατά της τυραννίας, ο ασυμβίβαστος εθναπόστολος Κοσμάς συστήνει 240 στοιχειώδη σχολεία και γυμνάσια, όχι βέβαια μόνο στην Ήπειρο αλλά κυρίως σ’ αυτήν.

Το έργο του Αγ. Κοσμά καρποφορεί και η Μοσχόπολη, η Κορυτσά, η Πρεμετή, το Αργυρόκαστρο, το Λάμποβο, οι Άγιοι Σαράντα και άλλες πόλεις εξελίσσονται σε κέντρα πολυσχιδούς ακτινοβολίας και γεννούν ανθρώπους φωτισμένους σαν τον Ζάππα, τον Αρσάκη, τον Ζωγράφο, τον Μπάγκα, τον Σινά.

Οι πατριώτες αυτοί ίδρυσαν στις γενέτειρές τους σχολεία, βιβλιοθήκες, ευαγή ιδρύματα απ’ τα οποία επωφελήθηκαν και αλλοεθνείς, αλλόθρησκοι και αλλόγλωσσοι. Παράλληλα έκαναν σπουδαίες δωρεές στο Ελληνικό κράτος, το οποίο είχε αρχίσει πρσπάθεια ανοικοδόμησης μετά την απελευθέρωσή του απ’ τούς Τούρκους.

Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, ο Ελληνικός στρατός απελευθερώνει και τα εδάφη της Β. Ηπείρου και υψώνει την Ελληνική Σημαία στην Κορυτσά.

Τα συμφέροντα όμως των Μ. Δυνάμεων θέτουν σε νέα δοκιμασία την περιοχή με την πρωτοβουλία τους να συστήσουν Αλβανικό κράτος, στο οποίο παραχωρούν βίαια τη Β. Ήπειρο.

Οι Έλληνες ξεσηκώνονται και πάλι, κηρύσσουν την αυτονομία τους και σχηματίζουν κυβέρνηση με το Γ. Ζωγράφο. Αναγκάζουν τις Μ. Δυνάμεις και την Αλβανία να υπογράψουν το Πρωτόκολλο της Κερκυρας (1914) δηλ. την αυτονομία της Β. Ηπείρου αλλά και πάλι οι υποσχέσεις μένουν στα χαρτιά και μόνο.

Το 1940 ο Ελληνικός στρατός μπαίνει θριαμβευτής ξανά στην περιοχή και ενώ όλα δείχνουν να έχουν πάρει το δρόμο τους, η επέμβαση των Μ. Δυνάμεων ξαναφέρνει τη σκλαβιά στη Βορειοηπειρώτικη γη.

Η δικτατορία του Χοτζα επιδίδεται σ’ έναν επίμονο, συστηματικό και ολοκληρωτικό αφελληνισμό: Τα πλέον στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα παραγνωρίζονται και κακοποιούνται βάναυσα· πατριώτες διώκονται, φυλακίζονται, εκτελούνται, τα ελληνικά σχολεία κλείνουν το ένα μετά το άλλο ενώ ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα δεσπόζουν στην πολύπαθη γη.

Ούτε λόγος βέβαια για την Ορθόδοξη Πιστη, βασικό στοιχείο της διατήρησης της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των ομογενών μας. Αντίθετα, τα Ελληνόπουλα διδάσκονται στα σχολεία: «... ο Χριστός είναι ένα φανταστικό πρόσωπο των θρησκευτικών παραμυθιών. Δε γεννήθηκε και δεν έζησε ποτέ και ο,τι λέγεται για τη γέννησή η τη ζωη του είναι μόνο παραμύθια...» (Λογοτεχνικά αναγνώσματα για την Όγδοη τάξη-1985).

Η φωνή του δοκιμαζόμενου λαού όμως δεν παύει ν’ ακούγεται μέσα απ’ την αντίσταση και τον αγώνα, μέσα απ’ τις προσπάθειες για το χτίσιμο των εκκλησιών του και τη διαφύλαξη της Ορθοδοξίας. Κι ενώ συμβαίνουν αυτά, το επίσημο ελληνικό κράτος, επί δεκαετίες, ΚΩΦΕΥΕΙ στα βασανιστήρια και στις αγωνιώδεις κραυγές για βοήθεια των Βορειοηπειρωτών και εγκληματικά σιωπά, αδιαφορεί, ξεχνά... Αναμφίβολα είναι βαριές οι ευθύνες της Ελλάδας για την τότε στάση και αντιμετώπιση του ζητήματος, είναι βαρύτερες όμως σήμερα που το πολιτικό καθεστώς της Αλβανίας έχει πια πετάξει τη μάσκα και απροκάλυπτα φανερώνει το αληθινό του πρόσωπο.

Στελέχη της «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» γλώσσα κφυλακίζονται· Βορειοηπειρώτες χάνουν τις δουλειές τους· ληστοσυμμορίες τρομοκρατούν· περιουσίες καταπατούνται ενώ οι δάσκαλοι απειλούνται να μη διαδάσκουν την ελληνική αι η Ορθοδοξία εμποδίζεται ν’ αναπτυχθεί.

Χρέος δικό μας είναι να θωρακίσουμε με κάθε εγγύηση τη Β. Ήπειρο, ώστε να μη σβήσει αυτό το κομμάτι του Ελληνισμού, να μείνουν στις εστίες τους τ’ αδέλφια μας και ν’ αναπτύξουν ελεύθερα και μέσα από δημοκρατικες διαδικασίες τον πολιτισμό τους.

Οι καιροί δε συγχωρούν πλέον την αβελτηρία και τον αβδηριτισμό μας και η Ιστορία που γράφεται καθημερινά, ωσάν αμείλικτος κριτής Θ’ ΑΠΟΔΩΣΕΙ ΕΥΘΥΝΕΣ, αργά η γρήγορα, εκεί και σ’ αυτούς που πρέπει... Δ. ΣΠ.

Πηγές:

1) Περιοδικό «Εποπτεία» (Τ. 163, 1991)

2) Β. Ηπειρος - Ιστορία - Πολιτισμός: Εταιρεία των φίλων Πολεμ. Μουσείου (1990)

3) Β. Ήπειρος - Μακεδονία - Θράκη: Εταιρεία των φίλων Πολεμ. Μουσείου (1992)

4) Κ. Σαρδελή: Ο Άγιος των Σκλάβων ο Αιτωλός (1970)

5) Φυλλάδια της Συντον. Φοιτητ. Ένωσης Βορειοηπ. Αγώνα (ΣΦΕΒΑ)

Περιοδικό: Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΟΣΜΑ  τεύχος 4

Ορθό. Ιερ. Σύνδ. "ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ" - ΕΚΔΟΤΗΣ:π. Μάξιμος Βαρβαρής  www.agioskosmas.gr